بررسی روند تحولات الگوی نظام شهری استان مرکزی و چشم‌انداز آینده آن

نظام شهری مطلوب و به‌تبع آن توزیع اندازه شهری مطلوب یکی از عوامل توسعه در یک منطقه و کشور است. نظامشهریتجسمفضاییاقتصادسیاسیونحوه‌یمدیریتسرزمین بوده،بامطالعهنظامشهری، نحوه‌ی‌پخشایشومیزانتعادلجمعیتشهرهامشخص‌تر می‌شود. باتوجه به اهمیت مقوله نظام شهری، در این مقاله سعی شده به بررسی نظام شهری در استان مرکزی به عنوان یکی از خاستگاه‌های کهن مدنیت در ایران پرداخته شود. همچنین قلمرو زمانی پژوهش شامل یک دوره زمانی سی‌ساله (1355-1385) است. در انجام این پژوهش، روش توصیفی- تحلیلی به کار رفته و در گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای و مطالعات اسنادی استفاده شده است. به‌منظور تحلیل نظام شهری در استان مرکزی از روش‌های مختلفی مانند شاخص‌های هرفیندال، هندرسون، آنتروپی و ... استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد، عدم‌تعادل فضایی در استان مرکزی مشهود است و با وجود 27 نقطه شهری در این استان، رشد و گسترش شهری بیشتر مختص به دو شهر اصلی و قطب صنعتی استان یعنی اراک و ساوه بوده است. همچنین با گذشت زمان برخلاف کاهش نخست شهری در استان مرکزی نظام شبکه شهری به سمت عدم‌تعادل میل کرده است. با وجود افزایش تعداد شهرهای کوچک شاهد کاهش نسبت جمعیت این شهرها به شهرهای بزرگ در سال‌های اخیر می‌باشیم؛ این درحالی است که جمعیت کاهش‌یافته در سطح شهرهای کوچک نظام شبکه شهری را به سمت عدم­تعادل سوق داده است. در این دوره نخست شهری نیز کاهش یافته است. این کاهش باعث هدایت نظام شبکه شهری به سمت تعادل نشده است.